Vrede door verdeeldheid?

Gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Er zijn twee onderwerpen die je volgens de leer van de etiquette op een verjaardag maar het beste kunt mijden, dat zijn: politiek en geloof. Wil je dat een verjaardag leuk en gezellig blijft dan moet je vooral niet over politiek of geloof beginnen. Iedereen heeft daar wel een mening over, vooral over geloof: de één probeert je te overtuigen dat geloven onzin is, weer een ander probeert je juist te laten zien hoe waardevol het geloof voor hem of haar is en vindt eigenlijk dat iedereen dat geloof zou moeten hebben, of de één gelooft dit en de ander gelooft dat, ja als je een gesprek over het geloof of de politiek begint, zo luidde de oude wijsheid, dan sta je binnen de kortste keren lijnrecht tegen over elkaar en is de sfeer voor de rest van de avond flink verpest. Dus terwille van de “lieve vrede” doe je er maar beter aan om over die onderwerpen te zwijgen. Wat vinden we eigenlijk van dat advies? Ik denk dat de meesten van ons zich er prima in kunnen vinden. Sommigen van ons weten uit ervaring wat voor een ellende het geloof kan veroorzaken. Ze kennen de pijn die kerkscheuringen in het verleden hebben veroorzaakt. Door kerkscheuringen en dus verschillen in geloven zijn hele families en gezinnen uit elkaar gescheurd. Maar ook als we die ervaring niet hebben, vinden velen van ons toch dat we vooral moeten proberen om het, als je ergens bent, het goed met elkaar te hebben en ja dan doe je er soms verstandig aan om te zwijgen terwille van de lieve vrede. Die lieve vrede is ons heilig. Niet alleen op verjaardagen, maar ook in gezinnen of relaties. Ik kom wel eens bij mensen thuis waar je als buitenstaander onmiddellijk ziet dat de relatie tussen de twee geliefden of gehuwden niet erg gelijkwaardig is. De man heeft bijvoorbeeld sterke ideeën over hoe iets hoort, heeft soms ook kritiek op zijn kinderen. Omwille van de lieve vrede zie ik soms dat de vrouw daar lang niet altijd wat van zegt. Ze denkt, laat het maar zo, want anders hebben we heibel met elkaar en dat moeten we, hoe dan ook, zien te voorkomen. Want boven alles geldt: de lieve vrede… Ook in de kerk is ons dat begrip “heilig”. We hebben door de jaren heen soms een houding ontwikkeld van leven en laten leven. Wil de ene groep het liefst wat meer evangelische liederen, nou dan moet dat kunnen zeggen we dan. Wil de andere groep liever een wat meer orthodoxe of juist vrijzinnige preek… ook daar moet ruimte voor zijn. De kerk als een plek voor ieder wat wils, de plek waar we het ondanks onze verschillen vooral goed met elkaar moeten hebben. De prijs die we daarvoor betalen is dat we met elkaar niet het gesprek aangaan over de soms diep liggende verschillen. We doen dat niet omdat we bang zijn voor ruzie, voor conflict, voor een onprettige sfeer. Nee, dan is het toch maar beter om zo met elkaar om te gaan dat de lieve vrede niet in gevaar komt. Om dat “heilige” principe van de lieve vrede kracht bij te zetten doen we ook nog eens een beroep op de bijbel, op Jezus. Het gaat in de bijbel, zo zeggen we tegen elkaar, toch ook om de vrede, het gaat Jezus toch om de vrede? Nou, dan moeten wij dat ook proberen na te streven: gewoon een beetje inschikken, leven en laten leven en niet altijd je mening zeggen…

Vandaag horen we dat Jezus daar zelf toch wat anders over denkt. Lucas doet ons verslag van ongemakkelijke woorden van Jezus. Het zijn woorden die we het liefste zouden willen schrappen omdat ze niet passen in ons plaatje van Jezus als een aardige en vredelievende man. Want Jezus zegt: Denken jullie dat ik gekomen ben om vrede te brengen op aarde? Geenszins, zeg ik jullie, ik kom verdeeldheid brengen. Vanaf heden zullen vijf in één huis verdeeld zijn: drie tegen twee en twee tegen drie. De vader zal tegenover zijn zoon staan en de zoon tegenover zijn vader, de moeder tegenover haar de dochter, en de dochter tegen over haar moeder… Jezus die dus verdeeldheid komt brengen, dat is heel wat andere koek dan de “lieve vrede”. Maar hoe moeten we dit nu verstaan? Wat moeten wij ermee als we Jezus willen navolgen? Betekent dat dat wij ruzie moeten zoeken? Betekent het dat wij net als Jezus de dingen op scherp moeten stellen? Persoonlijk geloof ik daar helemaal niets van, maar de vraag blijft wel hoe we die tekst dan wel moeten lezen. Duidelijk is wel dat Jezus met de vrede kennelijk iets anders op het oog heeft dan dat wij doorgaans onder vrede verstaan. Op een andere plaats in de bijbel, in het evangelie van Johannes zegt Jezus in zijn afscheidsrede dit: “Vrede laat ik u na, mijn vrede geef ik u, niet zoals de wereld die geeft, geef ik hem u”. Het is Jezus wel degelijk om de vrede te doen, maar die ziet er kennelijk toch iets anders uit dan bij ons. Vrede is bij Jezus geen lieve vrede waarbij verschillen worden toegedekt, nee, vrede is juist scheiden, verschil maken. Dat principe is eigenlijk niet nieuw. Al op de eerste bladzijde van de bijbel kunnen we lezen dat ook God bezig is met scheiden en verschil maken. In het begin, zo vertelt het boek Genesis ons, was de aarde woest en ledig, het was chaos en alles lag door elkaar. In de chaos is er geen licht en geen donker, geen dag en geen nacht, geen water en geen land, geen hemel en geen aarde, niets van dat alles, alles ligt in de chaos door elkaar. In de chaos kun je niet leven. Om dat leven mogelijk te maken moet er eerst een scheiding plaats vinden. God schept de wereld en het leven, zo vertelt Genesis ons, juist door te scheiden. Een scheiding tussen het licht en het donker, tussen de dag en de nacht, tussen het land en het water, tussen de hemel en de aarde… pas als dat klaar is, pas dan kan er leven ontstaan. Scheppen, scheiden, betekent ruimte maken, ruimte voor het leven. Later zal God dat nog eens doen als hij de noodroep van zijn volk Israel hoort in het land Egypte. Ook voor het volk Israel, maakt God verschil, maakt hij scheiding tussen leven in vrijheid en leven in slavernij. Zo heeft Israel God ook leren kennen, als een God die niet onverschillig blijft. God is niet een God van de lieve vrede. Een God van de lieve vrede zou hebben gedacht: ach wat vervelend nou voor die Israëlieten dat ze als slaaf worden behandeld, dat ze onderdrukt worden, maar ach het is niet anders. Iedereen moet zich maar een beetje in z’n lot schikken. Het gaat om de lieve vrede bewaren en daarom moeten we niet teveel gaan roeren in die situatie. Daar komt alleen maar ellende van…. God is niet zo’n God van de lieve vrede. God roert zich wel. Hij kan niet leven met die chaos en trekt zich het lot van zijn volk Israel aan. Hij maakt scheiding, letterlijk, door het water van de Schelfzee te splitsen, een scheiding tussen de slachtoffers en de onderdrukkers. Er is geen leven mogelijk als die twee niet uit elkaar worden gehaald. En eigenlijk doet ook Jezus niet veel anders. Vanaf het begin van zijn optreden spreekt Jezus over het koninkrijk van God, over Gods nieuwe wereld, zoals de bijbel in gewone taal het vertaald. Jezus spreekt over een wereld waarin mensen tot hun recht komen, waarin niemand meer wordt onderdrukt. Een wereld waarin de arme, de weduwe en de wees een volwaardige plaats krijgt, kortom een wereld waar niet de chaos heerst, maar waar leven is voor iedereen. Jezus houdt niet op om over die wereld te spreken, hij houdt niet op om ons er warm voor te maken. De tekst vandaag lees ik daarom niet als een oproep tot geweld, maar als een soort van waarschuwing. Weet dat als je kiest voor het koninkrijk van God, voor een wereld waarin leven is voor iedereen, dat je dan op verzet, op tegenstand zult stuiten. Als je gaat roeren in de bestaande situatie, in de zogenaamde lieve vrede, dan komen mensen in verzet. Dat is niet wat Jezus wil, maar iets wat het gevolg is van zijn keuze voor het leven. Dat kun je leuk vinden of niet, maar een alternatief is er eigenlijk niet of het moet inderdaad zijn: de lieve vrede… Maar de lieve vrede is helemaal geen vrede, in ieder geval geen vrede voor iedereen. Het is meer een toestand waarbij niemand echt tot zijn recht komt, waarbij mensen de mond wordt gesnoerd, waarbij mensen verboden wordt om zichzelf te zijn. Een echt alternatief kun je dat niet noemen, wat in feite is het niet het leven, maar de chaos. Nee, om de echte vrede te realiseren, de vrede van God, die niet van deze wereld is, moet er eerst scheiding worden aangebracht, verschil worden gemaakt. Om de vrede te bereiken moet je durven aanwijzen, benoemen, wat het donker is, wat de nacht is, wat de schaduw is, de pijn, het onrecht enz… En ja, dan weet je, dan komt er verzet. Jezus wist dat maar al te goed en wij weten dat het verzet zelfs zo ver kon gaan dat wij hem aan het kruis geslagen hebben omdat we het niet verdragen, omdat we liever alles willen laten zoals het is: de lieve vrede… Lieve mensn, het klinkt allemaal misschien wat abstract, maar laat ik een voorbeeld aanhalen van hoe het in de praktijk werkt. In de krant las ik afgelopen week dat er een nieuwe actiegroep is die wijst op de verschrikkelijke gevolgen van de opwarming van de aarde. Het gaat mij er nu even niet om wat je ervan vindt, maar die beweging had in Leiden midden in de winkelstraat een soort alternatieve modeshow georganiseerd, met kleding van afval en duurzame materialen. Onder dat bericht op internet stonden ook de reacties van lezers. Ik weet dat internet soms een beerput kan zijn van ongenuanceerde uitspraken vooral omdat het anoniem is, maar ik vond die reacties heel tekenend: reacties in de trant van oppakken moeten ze dat tuig, hoeven ze niet te werken?, hebben ze niks beters te doen… Wat hier gebeurt is waar Jezus ons voor waarschuwt. Als je probeert verschil te maken, dan roept dat verzet op. Mensen worden onrustig, vinden het niet fijn wat er wat gezegd omdat ze moeten nadenken, omdat ze misschien zelf een keuze moeten maken. Dat willen ze niet, dat willen wij vaak niet en dus maken we degene die de boodschap verkondigt zwart. Op die manier kunnen we rustig verder met ons leven en de lieve vrede.

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, voordat Jezus zijn waarschuwing uitsprak, de waarschuwing dat zijn woorden verzet zullen oproepen, verdeeldheid, verzuchtte hij het vuur dat hij op aarde is komen ontsteken wat vaker zou branden… Jezus verzucht dat wij, zijn navolgers, verschil durven maken, dat we niet bang zijn voor de gevolgen van het verzet, van de tegenstand, dat wij waar dan ook, op verjaardagen, thuis in je eigen gezin, durven opkomen voor iedereen die wordt onderdrukt, voor leven dat wordt bedreigd, ook al kost ons dat de lieve vrede… Want alleen zo vinden wij het koninkrijk van God voor iedereen.

In de Naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Amen.