Pasen als kantelpunt

Gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Wat is het fijn dat we na twee jaar weer bij elkaar kunnen komen om het Paasfeest te vieren. Door corona moesten we ons behelpen met kijken via de tv. Dat kon prima ook dankzij de moderne techniek, maar toch verloren we op die manier ook iets en dat is dat we bij elkaar komen en een gemeenschap vormen. En dat laatste nu is precies wat Pasen is. Ik zal dat straks proberen uit  te leggen. En dat is nog niet zo gemakkelijk, want hoe leg je nu uit wat Pasen is? Op paasmorgen bestond er in de middeleeuwen een traditie om grappen te vertellen. De grappen werden vertelt om de duivel en de dood te lachen. Zo liet men zien en voelen dat God in Jezus de dood heeft overwonnen en de duivel heeft verslagen. En dat werkt bevrijdend, lachen werkt bevrijdend en ook dat is wat Pasen is. Ik ga u vanmorgen geen grap vertellen, maar ik wil u wel een grappig stripverhaal laten zien. Een strip die gaat over dominee de Heer. De strips worden gemaakt door Margreet de Heer en ze staan in het blad van de bond van predikanten. In deze strip gaat dominee de Heer naar een basisschool om de kinderen te vertellen over het paasverhaal. Leest u mee? 

Ja, het is nog niet zo makkelijk om het paasverhaal onder woorden te brengen en ik denk dat dat komt omdat we verkeerd kijken. Wat wij vaak doen met Pasen is slechts één aspect, namelijk de opstanding, uit het hele evangelie naar voren halen en dat centraal stellen. Ja, als je dat doet, dan komt het verhaal van de opstanding ook een beetje in de lucht te hangen, dan wordt het inderdaad zoiets als een goocheltruc. Op die manier krijg je hetzelfde effect als bij die kinderen. Het verhaal blijft ver van ons af staan. Het wordt een verhaal waar we in ons dagelijks leven niets mee kunnen. Naar mijn mening moeten we het Paasverhaal daarom niet lezen als een op zichzelf staand gebeuren, maar als een kantelpunt in een groter verhaal, eigenlijk als een drieluik waarvan Pasen het middelste paneel is. Ik laat het u zien…

Drie panelen. Pasen in het midden, maar onlosmakelijk daarmee verbonden het kruis aan de linkerkant en de gemeente verzameld rondom brood en wijn aan de andere kant. Pas in deze samenhang kunnen we begrijpen wat Pasen is.

Laat ik beginnen met het kruis. Wie een beetje thuis is in de bijbel weet dat Pasen niet zomaar uit de lucht komt vallen, maar het resultaat is van een lange weg die Jezus is gegaan. Een weg die begon ten tijde van Johannes de Doper. Hij preekte dat de mensen zich moesten bekeren. Jezus vertelde dat Gods heerschappij dichtbij was en hij noemde dat het goede nieuws.  Wat die heerschappij van God en dat goede nieuws precies in houdt dat wordt in het vervolg van de verhalen in Jezus leven duidelijk. Dat nieuwe heeft te maken met ruimte om te leven. Dat nieuwe heeft te maken met andere sociale verhoudingen, dat nieuwe heeft te maken met vrede, gerechtigheid, heelheid enz. Overal waar Jezus komt, laat hij daar iets van zien. Zo geneest hij bijvoorbeeld zieken en niet zozeer de ziekte zelf misschien, maar wel dat hij op die manier laat zien dat zieken bij onze wereld horen. Dat we zie niet zoals melaatsen moeten uitsluiten. Datzelfde doet Jezus met tollenaren en hoeren. Tegen alle regels in eet hij met hen. Op die manier laat hij dat niemand alleen maar slecht is, maar dat in elk mens een stukje van God te vinden is, hoe hij of zij ook leeft. Jezus laat zien dat heel de bijbel zo uitgelegd moet worden dat het leven wordt gediend. Dus niet wetten om de wetten, maar wetten die er voor zorgen dat we leven. Jezus laat zien dat er geen andere koning of machthebber is ons leven is dan God. Niemand, maar dan ook niemand, mag de baas over een ander spelen. Er is er maar heen die heerschappij over ons vormt en dat is God. We zijn allemaal kinderen van één vader, zo u wil, moeder. Jezus laat zo zien dat elk mens gelijk is. En dat alles, zo vertellen de evangelisten ons, brengt Jezus steeds meer in de problemen. Alles wat hij doet, is tegen het zere been van de mensen die nu de macht op aarde hebben. Alles is het tegen het zere been van mensen die helemaal niet zitten te wachten op een nieuwe wereld, omdat de oude wereld hen prima bevalt. En zo loopt in de evangeliën Jezus weg uit op het kruis. Nu zeggen sommigen, ja, dat was Gods plan, maar zo zie ik het niet terug in de evangeliën. Wij mensen staan niet buiten dit gebeuren, wij hebben er ook deel aan. Wij mensen zijn het waarop het koninkrijk van God stuk loopt. Wij mensen hebben het kruis opgericht. In de Romeinse wereld had dat kruis ook een politieke betekenis. Met het kruis als straf lieten de Romeinen zien wie er de baas is. Het kruis was daarom typisch de straf voor de opstandeling, de rebel, de weggelopen slaaf of de piraat. En precies die straf kreeg de opstandeling Jezus ook. Welnu, zonder dit kruis kunnen we Pasen niet vieren. Ik weet dat dat moeilijk is, want zo zeggen velen (en misschien ook wel gelovigen) het kruis is toch juist een teken daarvan dat het leven van Jezus mislukt is, dat zijn experiment misschien wel de moeite waard was, maar ook totaal onhaalbaar. Waarom zou je aan zo iemand geloof hechten? De bijbel vertelt ons dat de meeste mensen Jezus daarom ook toen het moment van sterven daar was in de steek gelaten hebben. Ze zijn naar huis gegaan, diep teleurgesteld, maar niet iedereen. Er waren ook getuigen die gebleven zijn. Vrouwen wel te verstaan. Notabene dezelfde vrouwen die straks zullen getuigen van de opstanding en daarom horen die twee bij elkaar. Het kruis staat daarom voor het blijven vasthouden aan de weg die Jezus is gegaan, getuigen van het kruis staat voor het geloof, het vertrouwen, in het koninkrijk van God, van die andere wereld, die in onze wereld tevoorschijn wil komen.

En dat is het middelste paneel: pasen. Wat weten we eigenlijk van Pasen? Veel en ook veel niet. Het is eigenlijk verassend dat de evangelisten ons vooral het lege graf tonen. Wist u dat het evangelie van Marcus, het kortste en oudste evangelie dat we kennen, oorspronkelijk daar ook eindigde. De verhalen van de verschijningen zijn er in Marcus pas later aan toegevoegd. Nee, Pasen is in eerste instantie het lege graf. En dat is niet uit te leggen, we hebben er allemaal vragen bij, maar misschien moet je het omdraaien. Misschien stelt God met het lege graf een vraag, een open vraag, aan de mensen? Hoe gaat het nu verder, wie zet de weg van Jezus voort?. Zouden we het open graf kunnen zien als een uitnodiging van God aan ons om het in te vullen? In de bijbel zien we dat dat ook gebeurt. Aan Jezus dood en opstanding worden verschillende interpretaties gegeven. Paulus zegt bijvoorbeeld dat Jezus met zijn dood de zonden heeft weggenomen, maar dat is zeker niet de enige betekenis. De evangelisten bijvoorbeeld zien in Jezus dood en opstanding ook het verhaal van Israel. De tocht die het volk gemaakt heeft uit de slavernij in Egypte, door het water van de dood, naar het beloofde land, is in feite dezelfde tocht die Jezus met zijn leven heeft gemaakt. Jezus is volgens hen als het ware de nieuwe Mozes. Of weer anderen zien in hem de nieuwe Adam, de mens zoals God die bedoeld heeft. Johannes bijvoorbeeld vertelt over de verwarring waarbij Maria denkt dat Jezus de tuinman is. Jezus dus als nieuwe mens in een nieuwe schepping. Hoe je al die verhalen ook weegt en beoordeelt, duidelijk is dat de getuigen van het lege graf, en dat zijn dezelfde vrouwen die getuigen waren van het kruis, ons willen vertellen dat er iets nieuws begonnen is. Dat deze oude wereld van corruptie, machthebbers, dood, zonde, onrecht, nooit kan winnen van de wereld van God. Die wereld is ten einde is overwonnen. 

En dan komt dat derde paneel. Dat is het paneel van de gemeente van Christus verenigd rond brood en wijn. Wil Pasen niet in de lucht komen te hangen als een soort van goocheltruc, dan is het nodig dat Christus, dat het nieuwe, tot leven komt in concrete mensen. Alle verhalen van de verschijningen laten dat zien. Het gaat in die verhalen er niet om dat een lijk levend is geworden, dat Jezus nu rondwandelt als een zombie, zoals een van de kinderen in de strip van dominee de Heer uitriep, nee het is eerder omgekeerd. Jezus wordt in eerste instantie helemaal niet herkend. Hij wordt pas zichtbaar overal daar waar in zijn geest gehandeld wordt. Dat begint al op de eerste dag na Pasen in Emmaeus. Daar waar de vreemdeling het brood breekt, herkennen de tafelgenoten hem als Christus. Pasen wordt het waar het koninkrijk van God, zoals Jezus dat heeft voorgeleefd, in onze levens gestalte krijgt. Waar wij bijvoorbeeld net als Jezus geen onderscheid maken tussen ras, sekse, afkomst of wat dan ook. Waar wij laten zien wat recht is, wat vrede is. In feite gaat het er om dat wij nu gaan getuigen. En dan bedoel ik niet dat wij getuigen met de mond, dat ook, maar vooral met ons leven. Dat kan in het groot, maar nog vaker gewoon het in het kleine, gewoon daar waar wij leven met andere mensen. 

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, hoe vertel je wat Pasen is? Dominee de Heer lukte het niet en ik begrijp dat. Pasen vieren is niet erover vertellen, maar is het zelf gaan van een weg, langs kruis, langs opstanding, naar de tafel van brood en wijn. In onze gemeente hebben we helaas niet de gewoonte om op Paasmorgen de maaltijd van de Heer te vieren. We doen dat niet omdat het avondmaal bij velen van ons beladen is, omdat het mensen soms van de diensten weghoudt, maar eigenlijk zouden we het wel moeten doen. Want juist in die maaltijd van de Heer, maken wij zichtbaar wat Pasen is. Daar waar wij breken en delen is Christus in ons midden. Daar leeft hij, daar staat hij op tegen alles wat doodt. Halleluja.

v   … in de Naam van de Vader,  Zoon en Heilige Geest