En toch…

Gemeente van onze Heer Jezus Christus,  

Zeg nooit: “onze wereld is gebroken

en de mens tot weinig goeds in staat.”

Zeg nooit: “Niemand kan op vrede hopen,

alles gaat nu eenmaal als het gaat.”

De woorden van dit bekende lied zouden zomaar de woorden kunnen zijn van de profeet Micha. Ondanks dat Micha niet positief gestemd is over de wereld waarin hij leeft, weigert hij toch om mee te gaan in het doemdenken. Hij weigert dat omdat hij gelooft dat onze wereld ten diepste niet verloren is, maar dat God haar altijd weer een nieuwe kans geeft, ja dat God ons altijd weer een nieuwe kans heeft. Als je daar over nadenkt is dat eigenlijk maar een rare God, die zoiets doet. Micha zegt ook zelf aan het einde van zijn geschrift: wie is nou een God als u, een God die zoiets doet, altijd maar weer vergeven, altijd maar weer barmhartig zijn? Zo eindigt het boek van de profeet Micha, als een lofzang op die niet te vergelijk God, maar zo begint het eigenlijk ook: want ook de naam van Micha, die in het begin van dit boek valt, betekent precies dat: wie is een God als u? Het antwoord is: niemand. De God waar Micha in gelooft, waar wij in geloven, is volstrekt uniek, met niets of niemand te vergelijken. Je moet dan maar durven om tegen de stroom van de wereld in aan zo’n God geloof te hechten, want zeg nou zelf als je om je heen kijkt dan zie je dat niet altijd, een God die de wereld en ons mensen een nieuwe kans geeft. Nee, als je om je heen kijkt, dan zou je kunnen denken, zoals veel mensen ook doen, dat het met onze wereld, onze levens, nooit meer goed komt. Ik hoor mensen dat op huisbezoeken ook regelmatig zeggen, ook christenen: ja, dominee, het is met het onze wereld hopeloos gesteld, waar moet dat naar toe. Als je een schets, een schilderij, zou moeten maken van onze wereld en onze levens dan is de kans groot dat het een schilderij wordt met vrij donkere en sombere kleuren. Een schilderij met grove penseelstreken waarin er geen liefelijke details te ontdekken zijn. Zo zien veel mensen onze wereld, ook christenen. 

Dat is ook wat Micha zelf ziet in zijn dagen: een sombere wereld. Hij probeert ons die wereld te laten zien door een vergelijking te maken met de oogst. Stel je voor, zegt hij, dat je na de laatste pluk van de oogst door de velden loopt. Wat zul je dan aantreffen? Het feit dat Micha vertelt dat hij door de velden loopt na de laatste pluk geeft al aan dat zijn verwachtingen niet al te hoog gespannen zijn, het beste is immers al weg, is al geplukt. Maar goed, normaal gesproken verwacht je toch dat er nog wel enige vruchten zijn achtergebleven. Een laatste trosje druiven dat de plukkers vergeten zijn of een sappige vroege vijg die zo lekker kan smaken. Hij hoopt dat hij in onze wereld, de wereld van zijn dagen, toch nog mensen tegenkomt die goed zijn, hij hoopt  sporen van rechtvaardigheid te vinden. Welnu met deze niet al te hoog gespannen verwachting trekt Micha figuurlijk de velden in, maar zelfs in zijn geringe verwachting wordt hij hevig teleurgesteld. De schrik slaat hem om het hart, want wat hij ziet is niet een normaal geoogst land, nee wat hij ziet is een compleet kaalgevreten land. Nergens kan hij ook nog maar één vruchtje ontdekken. Als ik dat zo lees, vind ik wel dat Micha  het beeld wel heel erg somber tekent en ik weet niet of ik hem daarin helemaal kan volgen. Natuurlijk in onze wereld is heel veel mis, maar om nou te zeggen dat er geen enkel vruchtje meer is, dat gaat wel erg ver. Ik denk zelfs dat het in zijn dagen niet zo ver. Nee, als je goed kijkt dan gebeuren er in onze wereld toch ook een heleboel goede dingen en dat zal, denk ik, toen ook wel zo geweest zijn. Maar goed, het past een beetje bij deze profeet om het wat zwart wit te zeggen. En misschien is dat ook niet altijd slecht. Micha stelt namelijk wel aan de kaak wat er aan de kaak gesteld moet worden. Door onze manier van kijken die alles probeert te nuanceren loop je ook het gevaar dat je het onrecht toedekt. Door te zeggen ja, er is heel veel mis, maar er zijn er toch ook heel veel goede dingen, kan het zijn dat het onrecht wordt toegedekt. Micha wil dat in ieder geval niet. Hij heeft oog voor wat er mis is in de wereld. Aan de andere kant voel je in zijn sombere, zwart-wit voorstelling ook iets van de teleurstelling van Micha zelf. Want wat heeft zijn werk, zijn profetie, uiteindelijk uitgehaald, wat is er door zijn profetie veranderd? Niets, zo concludeert hij. Ik denk dat Micha hier een teleurstelling beschrijft die wij zelf ook wel kennen, ook als het gaat om de kerk. Wat wat is daar nu na zo’n 2000 jaar van terecht gekomen. Zondag na zondag wordt er in elk dorp over heel de wereld verteld over een God die ons lief heeft en die ons daarom vraagt elkaar lief te hebben, maar wat zien we daar van, wat is er van al die preken terechtgekomen? Toegeven, soms kan ik daar zelf ook last van hebben? Waar doe ik het voor? Er verandert toch niets. Nee, als Micha zijn leven als profeet overziet dat noemt hij zichzelf  zelfs een ongelukkige.”Ongelukkige die ik ben. Nergens zie ik meer enige vrucht van rechtvaardigheid. Waar zijn toch de goede vruchten, die groeien aan de boom? Volgens Micha zijn er nergens in het land nog mensen die ’te pruimen’ zijn. Integendeel! De mensen kunnen elkaars bloed wel drinken. ‘Rechters spreken zogenaamd ‘recht’ tegen betaling. Rechters zijn gewoon te koop. Ze zeggen dan precies wat jou het beste uitkomt. Degene die nog het meeste goed doet is als een doornstruik. De oprechtste is als een stekelhaag. Overal vertakken zich dorens en distels in deze wijngaard van God. Zelfs als we er rekening mee houden dat deze voorstelling van zaken wel erg zwart wit is, kost het ons toch niet zoveel moeite om de 

vertaalslag te maken van wat Micha ziet naar onze tijd. Mensen die alleen maar voor geld in beweging komen en die het eigenlijk helemaal niet interesseert of er recht wordt gesproken. Ja, het is er, ook bij ons. Beleidsbepalers die niet de waarheid spreken, maar zeggen wat hun het beste uitkomt, ja, het is er, ook bij ons. Criminele organisaties die net als de takken van de doornstruik hun tentakels hebben tot soms in het openbaar bestuur, ja, het is er, ook bij ons. Mensen die niet lief zijn voor elkaar, maar elkaars bloed wel kunnen drinken, het is er, ook bij ons. Mensen die niet te vertrouwen zijn, soms zelfs je eigen familie, vrienden, het is er, ook bij ons. Zeker en laten we dat niet wegpoetsen door te zeggen dat er toch ook veel goeds gebeurt. Nee, er is ook in onze samenleving heel wat mis en het recht is soms ver te zoeken. En dat doet wat met ons. Mensen verliezen soms de moed, zakken weg in wanhoop of pure onverschilligheid. Wat kan mij die wereld nog schelen, het is toch allemaal corrupt, het wordt nooit meer wat. Ja, dat is wat ik soms op huisbezoeken ook hoor, zelfs uit de mond van christenen. 

Als Micha ook zo gedacht zou hebben, zouden we dat eigenlijk niet eens zo vreemd gevonden hebben. Hij stelt voor zichzelf immers vast dat er geen enkele vrucht meer te vinden is in de samenleving van zijn dagen en toch is dat niet wat Micha denkt en zegt. Ineens maakt hij een verassende wending. Na alle ellende geschetst te hebben, zegt hij plotseling: en toch blijf ik uitzien naar de Heer, blijf ik op hopen op God die redding zal brengen. Ja, hier horen we Micha zingen: zeg nooit onze wereld is gebroken en de mens tot weinig goeds in staat, Zeg nooit: “Niemand kan op vrede hopen, alles gaat nu eenmaal als het gaat.” Om dat te zeggen heb je lef nodig, heb je moed nodig of liever gezegd geloof. En dat is ook wat je van een christen mag verwachten, namelijk dat hij of zij zich nooit neerlegt bij de situatie zoals die is. Deze wereld is niet verloren, deze wereld is niet ten einde, maar er is altijd weer een kans om het anders te doen. Of het nu om het klimaat gaat, de scheve verdeling tussen het rijke westen en de derde wereld, of het nu gaat om het onrecht dat wij mensen elkaar aandoen, er is altijd weer een kans om het anders te doen. Nu moeten we scherp luisteren, want zeggen dat er altijd een kans is om het weer anders te doen, dat kan ook een niet-gelovige zeggen en dat is natuurlijk mooi, maar Micha gaat eigenlijk nog een stapje verder. Hij beseft dat als het uit ons zelf moet komen, die verandering weinig kans maakt. Zo zijn we als mensen. Nee Micha stelt zijn hoop op iets wat van buiten komt. Iets wat niet uit onszelf komt, maar uit een God die ons op de een of andere manier blijft trekken, blijft roepen, een God die ons gewoon niet wil loslaten. Is het de stem van ons geweten? De stem van ons hart? Het maakt niet uit hoe je noemt, volgens de bijbel is het God die tot ons spreekt. Micha gelooft in die God. Maar wat is dan voor een God? Ik zei al, het is een God die met niets of niemand te vergelijken is.

Zeker niet met ons. Gelukkig maar, zou ik zeggen. Wij mensen kunnen elkaar zomaar vastpinnen op ons verleden. We hebben een geheugen als een olifant voor wat anderen ons aandoen, of verkeerd doen, of wat ons sowieso niet aanstaat. Als God net zo was als wij, dan zag het er niet best voor ons uit. Want als Hij ons eens op ons verleden ging vastpinnen, dan was Hij voorlopig nog niet klaar.

Maar God is ook niet vergelijken met andere goden. Gelukkig maar. Hij is niet zo’n god die zegt: oké, ik zal ophouden boos op je te zijn, maar eerst ga jij eens flink boete doen, eerst ga jij maar eens flink wat offeren van wat je dierbaar is, eerst ga jij je maar eens uit de naad werken om het weer goed te maken, en dan zal ik wel met de hand over mijn hart strijken.

Nee, aan het einde van zijn profetie, zingt Micha over een God die met niemand of niets te vergelijken is, een God die niets anders wil dan de mensen trouw zijn en die ons daarom steeds weer een nieuwe kans geeft. Het geloof in deze God maakt een wereld van verschil. Laten we op weg naar Kerst in die God blijven geloven opdat wij als christenen kunnen zeggen:

Zeg nooit: “onze wereld is gebroken

en de mens tot weinig goeds in staat.”

Zeg nooit: “Niemand kan op vrede hopen,

alles gaat nu eenmaal als het gaat.”

In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Amen.