Een gemiste kans?

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, 

Je moet het ijzer smeden als het heet is, zo luidt een bekend spreekwoord. En daarmee bedoelen we dat je op het juiste moment moet handelen. Niet te vroeg en niet te laat, want dan werkt het niet. Het spreekwoord zegt dat je beter kunt afwachten om dan op het juiste moment toe te slaan. Het is wachten op die ene kans die je krijgt, maar die je dan ook met beide handen moet pakken. Je zult wel gek zijn als je het dan niet doet. Ik denk dat de mannen van David dat vast ook gedacht hebben. Die aanvoerder van ons, die David, is knettergek. Krijg je zo’n mooie kans om Saul te doden, een kans uit duizenden en dan laat David die kans aan zich voorbijgaan. Zeg nou zelf: dan ben je toch goed gek. 

Nuchter bezien hebben de mannen van David gelijk. Als je zelf bedreigd wordt en je krijgt de kans om je belager aan te pakken, dan moet je die kans met beide handen aangrijpen. De eerste klap is tenslotte een daalder waard. En zo was het in het verhaal. David hield zich met zijn mannen niet voor de lol op in de grot, nee, hij werd bedreigd. Weliswaar was hij door Samuel al tot koning gezalfd, in de praktijk was hij het nog niet. In de praktijk was Saul nog steeds de koning en deze stond hem naar het leven. David was op de vlucht geslagen. En in de grotten van het bergland Engedi vonden hij en zijn mannen een veilig heenkomen. Maar Sauls leger was nog steeds goed toegerust. Hij had spionnen in dienst en deze wisten hem te vertellen waar David en zijn mannen zich ophielden. Met een groot leger van maar liefst 3000 man trok Saul achter hem aan. Het lijkt er om te gaan spannen. Het lijkt erop dat het conflict tussen de twee gezalfden, de verworpene en de verkorene, nu eindelijk uitgevochten gaat worden. Maar waar zullen ze elkaar treffen, op welke plaats? 

Op een “zekere plaats”, schrijft de bijbel. Op een “zekere plaats”, namelijk die plaats waar ook koningen en keizers te voet gaan. David en de zijnen hebben zich verstopt achter in een spelonk en uitgerekend daar verschijnt Saul om er zijn voeten te bedekken zoals de Statenvertaling het zo mooi schrijft. Maar daarmee wordt niets anders bedoeld dan dat ook koning Saul onderworpen was aan de wetten van de natuur. Koning, keizer, admiraal, popla, kennen ze allemaal. En dus trekt Saul zich even discreet terug. Op een schilderij van Rembrandt zien we hoe Saul neerhurkt en één van zijn mannen de blik afgewend houdt. Achter hem zit David met zijn mannen. Een spannend moment. Dit is een kans uit duizenden, een geschenk uit de hemel. Want dit kan natuurlijk geen toeval meer zijn, althans dat dachten de mannen van David. Dit kan geen toeval meer zijn, dit moet wel een godsgeschenk zijn en zo roepen ze David ook toe: Dit is je kans, man. Dit is het moment waar de Heer op doelde toen hij zei: Ik zal je vijand aan je uitleveren; je kunt met hem doen wat je goeddunkt. Wat de soldaten van David hier doen lijkt heel vroom, ze zien het moment als een geschenk van God, maar is het dat ook? We hebben in de geschiedenis van de mensheid al vaker van dit soort vrome praat gehoord. Mensen die dachten dat God hun die kans in handen had gegeven. Hoeveel legers hebben niet gedacht: dit is het moment, God staat aan onze kant. En hadden zij het bij het rechte eind? Achteraf bleek vaak van niet. We kunnen denk ik niet voorzichtig genoeg zijn om te zeggen dat God aan onze kant staat. Zegt niet één van de tien woorden: Gij zult de naam van de Heer uw God niet ijdel gebruiken, of met andere woorden: je zult de naam van de Heer uw God niet met zaken in verband brengen waar hij niets mee te maken wil hebben. Een gewaarschuwd mens telt voor twee, maar de mannen van David lijken zich niet zoveel van die waarschuwingen aan te trekken. Integendeel. Ze blijven hem maar toeroepen: dit is je kans David, je moet hem nu vermoorden. 

Aan de andere kant: hebben die mannen van David het echt zo bij het verkeerde eind? Het is toch ook een gouden moment? Als je ziet wat er hiervoor allemaal gebeurd is. Koning Saul had de moord van vijfentachtig priesters op zijn geweten en ook uit zijn gemoedsgesteldheid kon je opmerken dat hij langzaam waanzinnig werd. Zo iemand moet je toch zeker stoppen. Het onrecht moet toch gewroken worden. David wordt nu al zo lang door Saul belaagd. Het zou toch juist goed zijn als David daar nu een einde aan maakt. En trouwens als hij het niet doet, dan wordt hij straks zelf gepakt door Saul. En als je daarbij ook nog eens bedenkt dat Saul zich nu in zo’n ongemakkelijke positie bevindt, een positie waarbij je het ook niet zomaar even op een lopen zet, dan hebben de Davids mannen ergens toch gelijk. Het is nu of nooit. 

Ja, tot die conclusie kom je als je alles met je verstand beziet. Het is het verstand van regeringsleiders, generaals, managers, die berekenen wat hun situatie op dit moment is, hoe ze ervoor staan en hoe ze het beste kunnen handelen. Maar David redeneert niet. Misschien is dat een zegen geweest in deze situatie. Hij rekent zijn positie niet door, maar staat op en loopt met een bonkend hart tot vlak achter Saul. Daar snijdt hij een stuk van zijn mantel af en sluipt weer terug naar achter inde grot. Zijn strijdmakkers zijn stomverbaasd. Waarom heb je nu niet toegeslagen? Omdat, zei David, de Heer verhoedde dat ik mijn koning, Gods gezalfde, iets zou aandoen en mijn hand tegen hem zo opheffen. 

Intussen was Saul weer opgestaan en liep naar buiten. David rende hem achterna en zei: Mijn heer koning. Saul keek om. David knielde neer en boog voor zijn vorst. “Waarom schenkt u gehoor aan de mensen die beweren dat ik u kwaad wil doen? Ze zeiden dat ik u moest vermoorden, maar ik was met u begaan en ik zei bij mezelf dat ik mijn hand niet tegen mijn heer moest opheffen, omdat u immers de gezalfde van de Heer bent. Kijk zelf maar, vader, hier heb ik een stuk van uw mantel: ik heb een reep van uw mantel afgesneden, maar ik heb u niet vermoord. De woorden die David hier spreekt zou je absoluut niet verwachten van iemand die tegenover zijn vijand staat. David spreekt Saul zelfs aan als “vader”. Waarom? Ziet hij in hem de vader van zijn vriend Jonathan of doet hij zo ook een oproep aan Saul om zich ook vaderlijk te gedragen. De woorden van David lijken heel vroom en onschuldig, maar zo onschuldig zijn ze ook weer niet. Want het is niet zomaar een lapje stof dat hij van Saul heeft weggenomen, nee, het was een stukje van zijn mantel. Het kan niet anders of Saul moet hiermee wel herinnerd worden aan wat de profeet Samuel ooit tegen hem zei: zo zal het koningschap van je afgescheurd worden. David mag dan Saul wel aanspraken als vader, maar ondertussen laat hij wel zien wie het koningschap echt waardig is. 

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, “je moet het ijzer smeden als het heet is”, zegt ons het spreekwoord. Zo is het tenminste in ons dagelijkse wereld. Pak je kans als je die krijgt, maar zo is het niet in het Rijk van God. Nuchter bezien had David alle reden om zijn kans te grijpen, maar hij doet het niet, omdat David weet heeft van een andere weg. Een weg die niet kwaad met kwaad vergeld, een weg waar het bloed niet gewroken wordt. De consequentie is wel dat Davids eigen moeizame weg nog een stukje verlengd wordt. Dat is voor zijn vrienden, en ik denk ook voor ons, onbegrijpelijk. Dat is onbegrijpelijk, omdat die weg Messiaans is. Later wordt David door Israël een man naar Gods hart genoemd. Omdat David die jaren en jaren uitziet naar het koningschap als het dan voor hem ligt, kan zeggen: ik wil het niet stelen. Later is ook Jezus die weg gegaan. Die weg waarop hij ons voorhoudt niet te redeneren met ons verstand, niet alles door te willen rekenen om te bepalen wat onze positie is en hoe we eruit zullen kommen. Jezus weg is veel meer een weg van het hart, van geven in plaats van nemen. Een weg van geven zoals hij uiteindelijk ook zelf zijn lichaam gegeven heeft voor ons, zodat het ons mag smaken als voedsel voor onderweg. Als we daarvan eten dan delen we in zijn leven en komt het rijk van God in ons nabij. 

In de Naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Amen.